آیا کتوژنیک یک رژیم مؤثر و بادوام برای کنترل و بهبود دیابت است ؟ 

1-     مقدمه: دیابت و پیش دیابت چیست؟

 دیابت نوع ۲ یک نگرانی جهانی درمورد سلامتی است که نهمین علت مرگ‌ و میر در جهان است و حدود ۶.۲۸ درصد جمعیت جهان (۴۶۲ میلیون) را تحت تأثیر قرار می‌دهد و همچنین دلیل مرگ بیش ‌از یک میلیون نفر در سال است. گسترش و پیشرفت دیابت نوع ۲ پیچیده و چند عاملی است که در آن ترکیبی از استعداد ژنتیکی و عادات سبک زندگی، باعث افزایش مزمن سطح گلوکز همراه با اختلال در متابولیسم انسولین می‌شود

ü دیابت نوع ۲ چندین سال طول می‌کشد تا ایجاد شود و بیشتر افراد بالای 45 سال دیده می‌شود یکی از دلایل اصلی ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار گرفتن طولانی‌مدت در مازاد کالری است ( کالری که شما بیش ‌از کالری نگهداری خود دریافت می‌کنید. کالری نگهداری کالری است که در آن شما وزنتان ثابت است) . مازاد کالری بلند مدت و پایدار باعث تجمع چربی در اندام­هایی می‌شود که به ‌طور نرمال چربی کمی دارند مانند کبد، ماهیچه پانکراس و…

ü انجمن دیابت آمریکا (ADA) ، دیابت نوع ۲ را داشتن گلوکز یا قند ناشتای بیش ‌از ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر تعریف می‌کند، تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) بیش ‌از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۱۱۰۱ میلی مول در لیتر) و نهایتاً سطح این گلوکز متصل شده به هموگلوبین (HBAIC) بیشتر از ۶.۵% درصد (۴۸ میلی مول در مول) را به ‌عنوان فردی با دیابت نوع ۲ را می‌شناسد، این ۳ موردی که گفته شد از نشانه‌های افراد با دیابت نوع ۲ است.

ü پیش دیابت که یک نوع اختلال در تحمل گلوکز است (JGT) می‌تواند به دیابت نوع ۲ کامل تبدیل شود. برخلاف دیابت نوع ۲، پیش دیابت یک اجماع کلی ندارد و اعداد و شاخص‌های متفاوتی را برای آن ارائه می‌کنند. پس با در نظر گرفتن این عدم اجماع بیایید تا شاخص‌های مختلف برای پیش دیابت توسط سازمان دیابت آمریکا (ADA) را بررسی کنیم:

1-     سطح گلوکز ناشتای ۱۲۵-۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

2-     سطح گلوکز متصل به هموگلوبین (HbAIC) ، 5.7 تا 6.4 درصد تعریف می‌شود

ü یک اصل مهم و مورد قبول بین تمام انجمن‌های معتبر سلامتی و دیابت این است که: «کاهش وزن / چربی هدف اصلی برای رسیدن به سلامتی در افراد پیش دیابت و دیابت نوع ۲ است»

 2-توصیه رژیمی ساز زمان دیابت آمریکا (ADA) در مورد افراد دیابتی و پیش دیابتی

 برای اولین‌بار در تمام این سال‌ها، (ADA) ، کاهش مصرف کربوهیدرات را به ‌عنوان یک گزینه غذایی مناسب ذکر کرد؛ آنها صراحتاً از کتوژنیک نام نبردند اما به این هدف نزدیک شدند «کتوژنیک: کربوهیدرات کمتر از ۵۰ گرم، کربوهیدرات‌ها: کربوهیدرات کمتر از ۱۵۰ گرم»

بیایید تا این توصیه‌ها را مستقیم بخوانیم: (با کمی تغییر)

 «بررسی بزرگسالانی که به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند و در شاخص اهداف گلیسمی (گفته ‌شده در مقدمه) قرار نمی‌گیرند، کاهش مصرف کلی کربوهیدرات با برنامه‌های غذایی کم یا بسیار کم کربوهیدرات (منظور کم کربوهیدرات و کتوژنیک است ) یک رویکرد مناسب است»

ü  بیانیه گفته‌ شده در بالا بسیار پیشگامانه بود از این نظر که (ADA) تا همین اواخر توصیه رژیمی بر کربوهیدرات (کم چربی خود را حفظ کردند. تا قبل ‌از انتشار این بیانیه «رژیم غذایی برای دیابت» با رژیم غذایی توصیه‌ شده برای عموم مردم یکسان بود. یکی از دلایل این تغییر رویکرد افزایش شواهد تحقیقاتی به نفع محدود کردن کربوهیدرات برای درمان و مدیریت دیابت است.

حال وقت آن است تأثیر رژیم کربوهیدرات و کتوژنیک را بر دیابت براساس تحقیقات و شواهد علمی با بالاترین درجه استناد بررسی کنیم

 تأثیر رژیم کتوژنیک بر کنترل و بهبود دیابت نوع ۲

 در این بخش ما با بررسی متاآنالیزها (متا آنالیزها مطالعاتی هستند که با بررسی تعداد زیادی تحقیق و آزمایش در یک زمینه به یک نتیجه‌گیری می‌رسند و اغلب از درجه اعتبار بالایی برخوردار هستند ) تأثیر رژیم کتوژنیک بر دیابت نوع یک را بررسی می‌کنیم

 قبل ‌از اینکه به بررسی متاآنالیزها بپردازیم بیایید تا یک توضیح در مورد رژیم کم کربوهیدرات بدهیم به‌ طور کلی تعریف دقیقی از کم کربوهیدرات وجود ندارد اما به کمتر از ۲۵ درصد کالری دریافتی از کربوهیدرات، و کم کربوهیدرات می‌نامند (۵۰ تا ۱۵۰ گرم کربوهیدرات روزانه) و مقادیری کمتر از ۱۰ درصد کالری از کربوهیدرات را کتوژنیک می‌گویند (کمتر از ۵۰ گرم کربوهیدرات روزانه)

 متاآنالیز اول : این متاآنالیز ( چوی و همکاران) که به بررسی تأثیر رژیم کتوژنیک به دیابت نوع ۲ پرداخت نتیجه‌گیری می‌کند کتوژنیک که در کاهش گلوکز ناشتا مؤثرتر از رژیم‌های دیگر که مقایسه شد و همچنین این در گلوکز متصل به هموگلوبین که یکی از پارامترهای افراد دیابتی بود (HBAIC)، نیم درصد کاهش بیشتری داشت، البته مطالعات استفاده‌ شده اغلب کوتاه‌ مدت بودند (کمتر از ۶ ماه)

 متاآنالیز دوم: این متاآنالیز (مک کارون و همکاران) B آزمایش یا مطالعه در مورد بررسی قرار داد که ۶ مورد از آن‌ها حداقل 1 ‌سال طول کشیدند (یعنی بلند مدت بودند) و به ‌طورکلی مطالعات بلند مدت‌تر استفاده کرد. نتیجه‌گیری می‌کند مصرف کربوهیدرات کم (۵۰ -۱۳۰ گرم) «گلوکز متصل به هموگلوبین (HBAIC) را کاهش می‌دهد همچنین یک تحقیق جزئی‌تر نشان داد کربوهیدرات بسیار کم در سطوح کتوژنیک (کمتر از ۵۰ گرم) هیچ نتیجه مثبتی را به ‌همراه نداشت.

 پس چرا در متاآنالیز دوم: سطوح کتوژنیک بی‌اثر بود اما در متاآنالیز اول این سطوح مؤثر بود؟ مقاومت درمورد مطالعه و پایبندی به رژیم کتوژنیک است، یعنی در متاآنالیز اول وقتی از تحقیقات کوتاه‌ مدت استفاده شد افراد می‌توانستند رژیم کتوژنیک که پایبند شوند و برای آنها مؤثر واقع شد اما در متاآنالیز دوم، وقتی تحقیقات بلند مدت در (بیشتر از ۶ ماه) مورد بررسی قرار گرفت افراد بعد از یک مدت طولانی مثلاً ۶ ماه دیگر نمی‌توانستند به رژیم کتوژنیک پایبند باشند و سطوح کربوهیدرات خود را افزایش می‌دادند برای همین وقتی بر اثر بلند مدت کتوژنیک نگاه می کنیم نتایج نشان می‌دهد تأثیر بیشتری نسبت ‌به رژیم‌های دیگر ندارد.

 بیایید درمورد پایبندی به رژیم کتوژنیک به سراغ متاآنالیز سوم برویم

متاآنالیز سوم: این متاآنالیز نتیجه‌گیری می‌کند وقتی سطوح کربوهیدرات به کمتر از ۵۰ گرم (کتوژنیک) رسید پایبندی به آن در بلند مدت مشکل‌ساز بود. تنها ۱ مورد از ۶ مطالعه توانستند به این هدف در گروه کم کربوهیدرات دست پیدا کنند.

 ترجیح می‌دهیم نتایج این متاآنالیز را مستقیم از زبان نویسندگان آن بخوانید : (با کمی تغییر)

 «اکثر مطالعات در این بررسی نشان دادند که شرکت‌کنندگان نسخه کربوهیدراتی بسیار پایین که توسط محققان داده‌ شده بود را نتوانستند رعایت کنند، با این‌ وجود میانگین مصرف کربوهیدرات ۱۰۶ گرم در روز بود که نشان می‌دهد رسیدن به یک رژیم کم کربوهیدرات امکان‌ پذیر است و این در بسیاری از تحقیقات دیده شده ‌است. پیروی از یک رژیم غذایی بسیار کم کربوهیدرات (کمتر از ۵۰ گرم یا کتوژنیک) با وجود اینکه در یک مطالعه قابل دستیابی بود ولی برای اکثر افراد و بیماران در این گروه هدفی غیر قابل دستیابی است»

 نتیجه‌گیری ۱: دیدیم که رژیم کتوژنیک برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ یک رژیم مؤثر بود اما پا‌بند بودن به دریافت کم‌تر از ۵۰ گرم کربوهیدرات در روز برای بسیاری از افراد امکان ‌ناپذیر است. برای همین وقتی رژیم کتوژنیک را در بلند مدت بررسی می‌کنیم نتایج مشابهی با رژیم‌های دیگر نشان می‌دهد اما کم کربوهیدرات کمتر مشکل پایبندی دارد و همچنین مؤثر است (۵۰-۱۰۰ گرم در روز)

 در ادامه به بررسی تأثیر کم کربوهیدرات بر دیابت نوع ۲ می‌پردازیم، یعنی کربوهیدرات کمی بالاتر، تأثیرپذیری بیشتر و توانایی پایبندی به آن

 ۴-تأثیر رژیم کم کربوهیدرات بر دیابت نوع ۲

 تا الان به اندازه‌ی کافی در متاآنالیزهای قبلی به مؤثر بودن رژیم کم کربوهیدرات (حتی بیشتر از کتوژنیک) اشاره کردیم حال قصد داریم کمی بیشتر به آن بپردازیم چرا که علاوه ‌بر اینکه می‌تواند مؤثر باشد، پایبندی به آن آسانتر است

 مطالعه: این مطالعه که به مدت ۱۸ ماه بر روی افراد دیابتی انجام شد نشان داد که یک رژیم غذایی با کربوهیدرات نسبتاً کم (کمتر از90 گرم در روز و بدون محدود کردن افراد در کالری دریافتی) بهتر از یک رژیم غذایی که ۵۰-۶۰ درصد کربوهیدرات دریافت می‌کرد عملکرد رژیم کم کربوهیدرات در پارامتروهای مختلفی مانند (HBAIC)، کاهش دارو، وزن بدن، دور کمر، دور باسن و فشار خون بالاتر از رژیم دیگر بود

 این تحقیق نشان می‌دهد برای مؤثر واقع شدن بر افراد دیابتی، با سطوح کتوژنیک نیست و حتی به‌ طرز جالبی گویا با پایبندی به این میزان کربوهیدرات بهبود پیدا می‌کند، افراد در ماه اول به ۱۲۳ گرم در ۱۲ ماه، ۹۵ گرم و در ۱۸ ماه ۸۸ گرم کربوهیدرات مصرف کردند

ü حالا پرسش بعدی این است که آیا فقط کتوژنیک و کم کربوهیدرات برای افراد دیابتی مؤثر هستند؟

 ۵- آیا فقط با کم کردن کربوهیدرات می‌توان دیابت را کنترل کرد

 دیدیم که به ‌طورکلی کاهش مصرف کربوهیدرات به ‌منظور بهبود قند خون در افراد دیابتی توسط بسیاری از شواهد کنونی تضمین شده ‌است؛ اما چرا با کاهش کربوهیدرات، بهبود در افراد دیابتی رخ می‌دهد؟ مکانیزم اصلی این بهبود می‌تواند به ‌خاطر توانایی آن در کاهش چربی بر کاهش وزن باشد که ذاتاً برای قند خون مفید است؛ یعنی وقتی شما کربوهیدرات خود را کاهش می‌دهید غذاهای بسیار فرآوری شده و پرکالری کمتری می‌خورید، مانند شیرینی‌ها، کیک‌ها، فست فودها و… درنتیجه به طور کلی کالری دریافتیتان نیز کاهش پیدا می‌کند باعث می‌شود شما کاهش وزن داشته باشید و دیابتتان بهتر شود

 بدیهی است که تنها یک راه برای کاهش وزن و چربی وجود ندارد و طریق رژیم‌های با اختلاف و ایجاد کسری کالری می‌توان کاهش وزن کاهش چربی داشت. با این ‌وجود بیایید تا دوباره به بررسی متاآنالیزها برویم این ‌بار آنهایی که رژیم کم کربوهیدرات را با رژیم‌های دیگر در بهبود دیابت مقایسه کرده‌اند

 متاآنالیز اول: این فراتحلیل بسیار بزرگ که خود به بررسی و متاآنالیز و ۱۲ مطالعه دیگر پرداخت، نتیجه‌گیری می‌کند که هیچ تفاوت معنی‌داری از جمله کنترل قند خون بین رژیم‌های غذایی کم کربوهیدرات و رژیم‌های دیگر وجود ندارد به‌ خصوص وقتی طول تحقیقات بیشتر از ۶ ماه باشد.

 مجدد دلیل این اتفاق می‌تواند به دلیل عدم پایبندی به سطوح پایین کم کربوهیدرات باشد که نتایج آن با افزایش کربوهیدرات در طول زمان نشان داده می‌شود مجدد قصد داریم نتایج تحقیق را مستقیم نقل کنیم:

 «این بررسی نشان می‌دهد رژیم کم کربوهیدرات در نشانه­گرهای متابولیک تفاوتی با رژیم کم کربوهیدرات بالا ندارد و رژیم کتوژنیک در میان ‌مدت و بلند مدت ممکن است پایدار نباشد»

 متاآنالیز دوم: متاآنالیز اخیر که بزرگ‌ترین فراتحلیلی است که تاکنون انجام‌ شده در مجموع ۳7مطالعه و ۳۳۰۱ نفر را در مورد بررسی قرار می‌دهد برای همین ما نتیجه‌گیری آنها را نیز مستقیم بیان می‌کنیم: (با کمی تغییر)

 « رژیم کم کربوهیدرات می‌تواند تأثیری جزئی بر کنترل گلوکز در رژیم غذایی داشته باشد؛ اما آنها مؤثرتر از رژیم غذایی متعادل نیستند و حتی در بلند مدت به دلیل پایبندی کم، می‌تواند مضر باشد»

 پس بیایید یک نتیجه‌گیری کلی و کاربردی بپردازیم :

آیا رژیم کتوژنیک برای دیابت خوب است ؟

بریم سراغ نتیجه گیری نهایی و اینکه رژیم هایی از جمله کتوژنیک چه تاثیری بر دیابت نوع یک و دو دارد