۱. مقدمه:

پروبیوتیک چیست؟

پروبیوتیک، اصطلاحی است که از زبان یونانی گرفته شده و ترجمه تحت الفظی آن به معنی «برای زندگی» است چرا که پروبیوتیک‌ها یک میکروارگانیسم زنده (معمولا باکتری‌های اسید لاکتیک) هستند و هنگامی که به میزان کافی مصرف شوند ممکن است مزایای سلامتی داشته باشند. پروبیوتیک‌ها می‌توانند حاوی سویه‌های باکتریایی یا مخمرها باشند.  پروبیوتیک‌ها هم به صورت قرص، پودر یا مایع موجود است و هم به مقداری در غذاهایی مانند ماست وجود دارد.

پروبیوتیک‌ها می‌توانند به عملکرد سیستم ایمنی بدن کمک کنند و در کاهش علائم، شدت و طول مدت عفونت‌ها نیز نقش داشته باشند مانند عفونت دستگاه فوقانی (Upper - Respiratory treat infections یا URTI) و عفونت‌های گوارشی (gastrointestinal یا GIT)

پروبیوتیک‌ها با تولید ترکیبات ضد بیماری‌زا عمل می‌کنند همچنین از رشد باکتری‌ها، آنتی‌ژن‌ها، سموم و یا سرطان‌زاهای بالقوه مضر در روده جلوگیری می‌کنند و اثرات آن را کاهش می‌دهند.

۲- پروبیوتیک‌ها چگونه می‌توانند به عملکرد ورزشی و سلامتی کمک کنند؟

در مورد پروبیوتیک‌ها صحبت‌های مختلفی می‌شود به عنوان مثال در ورزشکاران گفته می‌شود، باعث بهبود، سطح انرژی بهبود ترکیب بدن و کاهش چربی، افزایش عضله، ریکاوری، بهبود خلق و خو و کاهش آسیب عضلانی می‌شود.

به طور دقیق نمی‌توان گفت اثرات پروبیوتیک‌ها چگونه و بر چه چیزی استبا این وجود برخی تحقیات بیان می کندد که ممکن است به طور مستقیم باعث بهبود عملکرد فرد ورزشکار نشود ولی به طور غیر مستقیم موثر باشد به عنوان مثال پروبیوتیک‌ها برای سلامت ورزشکاران مفید است و بیماری‌ها و عفونت‌ها را کاهش می‌دهد این منجر به کاهش زمان غیبت فرد ورزشکار به دلیل بیماری در تمرین‌ها می‌شود و نهایتاً این کمتر غیبت کردن در تمرینات می‌تواند باعث پیشرفت فرد شود.

پروبیوتیک‌هایی که عملکرد سیستم ایمنی را بهبود می‌بخشد باعث کاهش تعداد، شدت و زمان بیماری می‌شود و این کار از طریق تحریک فعالیت سلولی یا تولید مخاط که هر کدام نقش مفیدی در عملکرد سیستم ایمنی دارند انجام می‌دهد.

همچنین برخی از انواع پروبیوتیک‌ها اثر ضد التهابی با کاهش درد عضلانی را دارد که این موضوع نیز می‌تواند ریکاوری را بهبود بخشد و به فرد ورزشکار کمک کند؛ که البته تمام موارد گفته شده به صورت غیر مستقیم بودند اما در مورد تاثیر مستقیم بر عملکرد ورزشی و فرد ورزشکار چطور؟ بیایید تا همه ی موارد را به طور علمی بررسی کنیم

۳- تحقیقات علمی در مورد فواید پروبیوتیک‌ها برای سلامتی و ورزشکاران

در این بخش به بررسی مطالعاتی می‌پردازیم که فواید پروبیوتیک‌ها را مورد تحقیق قرار دادند چه در افراد عادی و چه در ورزشکاران.

الف) اثر پروبیوتیک بر عفونت دستگاه تنفس فوقانی:

 ۱۴ تحقیق به بررسی اثر پروبیوتیک‌ها بر عفونت دستگاه تنفس فوقانی پرداخت اند که مطالعه از این ۱۴ تحقیق، ۹ تای آن‌ها اثر مثبتی در پروبیوتیک بر این بیماری نشان داد که باعث کاهش دفعات، شدت و مدت بیماری می‌شود و از طرفی ۵ مطالعه دیگر اثر مثبتی نشان نداد (نه منفی نه مثبت) که می‌توان گفت ترازو به نفع اثرات مثبت پروبیوتیک‌ها بر عفونت است.

ب) اثر پروبیوتیک‌ها بر ناراحتی گوارشی:

4 مطالعه به بررسی اثر پروبیوتیک‌ها بر ناراحتی های گوارشی پرداخته‌اند که ۳ مطالعه اثر مثبت نشان داد ولی یک مطالعه اثر خنثی داشت. 

پ) اثر پروبیوتیک‌ها بر التهاب:

۸ مطالعه به این موضوع پرداخته است که ۶ مطالعه نشان داد، نشانه‌های التهاب با پروبیوتیک‌ها کاهش پیدا کرده‌اند. 

ج) اثر پروبیوتیک‌ها بر خلق و خو:

۱ تحقیق به بررسی این موضوع پرداخت و نشان داد که خلق و خو با پروبیوتیک‌ها بهتر از حالت افسردگی می‌شود. 

د) اثر پروبیوتیک‌ها و خستگی:

 ۱ مطالعه به بررسی سطوح خستگی پرداخت نشان داد که کمبود سلول‌های T با مصرف پروبیوتیک‌ها به حالت معکوس درآمده (سلول T یکی از سلول‌های ایمنی) یعنی شروع به افزایش کرده است.

ه) اثر پروبیوتیک‌ها بر سیستم ایمنی:

۱۳ تحقیق که به بررسی جنبه‌های مختلف سیستم ایمنی پرداختند ۶ مطالعه اثر مثبتی را بر ایمنی سیستمیک نشان داد و ۷ تای آنها اثر خنثی داشتند. 

و) اثر پروبیوتیک‌ها بر فعالیت ورزشی:

در مورد عملکرد ورزشی وقتی اثر پروبیوتیک‌ها بر عملکرد ورزشی به طور مستقیم بررسی شد، مکانیزم آن معلوم نبود. یعنی نمی‌توان حدس زد که آیا پروبیوتیک‌ها به صورت مستقیم عملکرد فرد را بهبود بخشیدند یا خیر؟

ولی وقتی به موارد بالا نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که پروبیوتیک‌ها برای سلامت مفید هستند و این ما را به دلیل اثر مثبت غیر مستقیم پروبیوتیک در فعالیت ورزشی می‌رساند یعنی چون باعث کاهش بیماری، عفونت و ... می‌شود فرد کمتر در تمرینات غیبت می‌کند و این باعث بهبود سطح او می‌شود.

۴- مقدار مصرف پروبیوتیک‌ها برای سلامتی

در این مورد باید بگوییم که هیچ دستورالعملی در مورد دوز یا میزان مصرف پروبیوتیک‌ها وجود ندارد ولی تحقیقات نشان می‌دهد منابع چند سویه بهتر از تک سویه است.

✓ منابع طبیعی و غذایی که با دارا بودن پروبیوتیک تبلیغ و به بازار عرضه می‌شوند (مانند شیر و پنیر) اغلب دارای میزان بسیار کمی از پروبیوتیک‌ها هستند.

✓ یک دوز موثر روزانه برای بهبود عملکرد ورزشی حدوداً ۱۰ به توان ۱۰  واحد تشکیل دهنده (CFUs) که حدود ۱ میلیارد باکتری است، می‌شود.

✓ برای مصرف مکمل‌های پروبیوتیک یک دوره‌ی مصرف ۱۴ روزه توصیه می‌شود و همانطور که در تحقیقات بالینی دیده می‌شود تا دستگاه گوارش بتواند با میکروارگانیسم‌های وارد شده سازگار شود ممکن است برخی علائم مانند نفخ ایجاد شود.

اثرات بلند مدت پروبیوتیک‌ها بر ورزشکاران نامشخص است یعنی ما نمی‌دانیم آیا در بلند مدت نیز اثرات مثبت دارد یا اثرات منفی نیز داشته باشد (به هر دلیلی) چرا که اکثر تحقیقات انجام شده بین ۱۶-۴ هفته بودند.

۵- نتیجه‌گیری نهایی در مورد اثر مصرف پروبیوتیک در ورزشکاران و سلامتی