مقدمه: تیروئید چیست؟

تیروئید یک غده درون ریز است که در قسمت جلویی گردن و دقیقاً زیر حنجره و گلو قرار دارد. دو نوع سلول هستند که بافت تیروئید را می‌سازند سلول‌های فولیکول فولیکوسی و سلول‌های یادافولیکوسی. سلول‌های فولیکوسی، هورمون‌های تیروکسین (T4) و تری‌یدوترونین (T3) را تولید می‌کنند و سلول‌های یادافولیکوسی، کلسیتونین تولید می‌کنند.

هورمون‌هایی که ما قصد داریم راجع بهشان صحبت کنیم و به موضوع ما مربوط می‌شوند T3 و T4 هستند. بین این دو مقادیر T4 بیشتر است ولی T3 به دلیل تأثیرات بیشتر و اثرگذارتر بودن، به عنوان هورمون اصلی تیروئید در نظر گرفته می‌شود.

 تعداد بیشماری از سیستم‌های بدن تحت تأثیر هورمون‌های تیروئید قرار می‌گیرند یا تنظیم می‌شوند که تقریباً هر بافت بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. جنبه‌ی بسیار مهمی از تأثیر تیروئید بر متابولیسم در حال استراحت (RMR) است که ۷۵-۶۰ درصدد کالری مصرف شده‌ی روزانه‌ی ما را در بر می‌گیرد.

کمبود ید به شدت بر عملکرد تیروئید تأثیر می‌گذارد و منجر به کاهش تولید T3 و T4 می‌شود که به طور بالقوه می‌تواند باعث وضعیتی به نام گواتر شود. در افراد سالم T3 از تبدیل T4 به دست می‌آید که باعث افزایش متابولیسم و در نتیجه مصرف کالری (انرژی) می‌شود. عواملی که مانع از تبدیل T3 به T4 می‌شود عبارتند از، استرس، سوء تغذیه، داروهای بتابلاکر و کورتیکو استروئیدها؛ و از طرف دیگر دمای سرد ممکن است تبدیل T4 به T3 را افزایش دهد.

با مقدمه ای از چیستی تیروئید، وقت بررسی موضوع اصلی مقاله رسیده است، کم کاری یا پرکاری تیروئید تا چه میزان عوامل افزایش یا کاهش وزن است یا اینکه تاثیر تیروئید بر وزن تنها یک اغراق بدون در نظر گرفتن تحقیقات علمی است؟

۲- تاثیر کم کاری تیروئید بر متابولیسم و چاقی

قبل از اینکه مطالعات علمی را بررسی کنیم بیایید تا تعریفی از کم کاری تیروئید داشته باشیم. کم کاری تیروئید به صورت بالینی اینگونه توصیف می‌شود: «یک بیماری شایع است که با سطوح فراتر از نرمال هورمون تحریک کننده (TSH) تشخیص داده می‌شود که نشان دهنده یک اختلال خفیف در اثر هورمون تیروئید است، با وجود نرمال بودن سطح T4 آزاد یا FT4.»

کم کاری تیروئید بالینی زمانی است که سطح TSH بیشتر از  4.38 mIU/L باشد، پس اگر در آزمایشتان سطح هورمون محرک تیروئیدتان از چهار بالاتر برود از نظر پزشکی شما دارای کم کاری تیروئید هستید.

در شرایط بالا، به عنوان وضعیت کم کاری تیروئید، در مطالعه‌ای نشان داده شد که افراد مبتلا به کم کاری تیروئید بالینی، هیچ تفاوت معناداری در مصرف انرژی در حال استراحت (REE یا به نوعی RMR) یا متابولیسم که گفتیم تا ۷۵ درصد انرژی مصرفی روزانه‌ی ما را تشکیل می‌دهد در مقایسه با گروه با تیروئید نرمال ندارد.

وضعیت کم کاری تیروئید بالینی تاثیری بر متابولیسم در حال استراحت یا به طور کلی مصرف انرژی روزانه‌ی بدن ما ندارد و نمی‌توانند منجر به افزایش یا کاهش وزن شود (نتایج را در عکس زیر مشاهده می‌کنید). 

با این وجود حالت دیگری از کم کاری تیروئید وجود دارد که به آن کم کاری شدید تیروئید می‌گویند که در آن سطح هورمون محرک تیروئید TSH بالاتر از سطح mIU/L 5.7 است. در این حالت نرخ متابولیسم در حال استراحت به ازای هر یک کیلوگرم از وزن بدون چربی، متفاوت خواهد بود. ;که در عکس پایین می بینید متابولیسم ستون سمت راستی که مربوط به افراد نرمال است کمی بیشتر است.

به عکس بالا توجه کنید، ستون چپ RMR یا متابولیسم در حال استراحت افراد کم کاری تیروئید شدید را نشان می‌دهد و سمت راست متابولیسم در حال استراحت افراد نرمال را نشان می‌دهد. میزان متابولیسم در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید شدید حدوداً ۲۸ کالری به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن بدون چربی فرد است (FFM) و در افراد طبیعی تقریباً ۳۲ کالری به ازای هر کیلوگرم وزن بدون چربی است. یعنی اگر یک فرد ۸۰ کیلوگرم باشد و ۲۰ درصد چربی داشته باشد که می‌شود ۱۶ کیلوگرم، باید عدد ۶۴ را در ۳۲ ضرب کنیم (به صورت تقریبی).

دیدیم که تفاوت بین افراد با تیروئید شدید و سالم، حدود ۴ کیلو کالری به ازای هر کیلوگرم وزن بدون چربی‌اش بود که می‌شود ۱۲.۵ درصد اختلاف بین این دو، حال اگر بخواهیم تاثیر آن بر کل کالری روزانه را محاسبه کنیم با یک محاسبه‌ی ساده متوجه می‌شویم تاثیر تیروئید شدید بر کل کالری مصرف شده‌ی روزانه ۷.۵ تا ۸.۷ درصد است که عدد تقریباً کوچک و ناچیزی است.

برای قابل فهم‌تر شدن، بگذارید تا یک مثال بزنیم اگر فرض کنیم کل کالری مصرف شده‌ی یک فرد طبیعی ۲۵۰۰ کالری در روز است، همان فرد اگر مبتلا به کم کاری تیروئید شدید باشد کالری مصرف شده روزانه‌اش تقریباً ۸ درصد کاهش پیدا می‌کند که می‌شود ۲۰۰ کالری کمتر یا ۲۳۰۰ کالری که ۲۰۰ کالری تأثیر واقعا کوچکی بر روند افزایش یا کاهش وزن شما خواهد گذاشت. 

3- تاثیر تیروئید بر کالری مصرف شده روزانه ناشی از فعالیت روزانه و ارتباط آن با افزایش وزن

بیایید قبل از بررسی هر چیزی کمی در مورد کالری‌های مصرف شده‌ی روزانه توضیح دهیم تا بهتر مطالب را درک کنید. کل انرژی مصرفی روزانه‌‌ی ما (TDEE) به دو بخش تقسیم می‌شود:

۱- مصرف انرژی در حال استراحت یا متابولیسم در حال استراحت (RMR) که تاثیر کم کاری تیروئید بر آن را به صورت دقیق و علمی بررسی کردیم.

۲- مصرف انرژی غیراستراحت (NREE) که خود به دو قسمت تقسیم می‌شود:

الف) گرمازایی فعالیت ورزشی (EAT)

ب) گرمازایی فعالیت غیرورزشی (NEAT)

چیزی که در این بخش قصد داریم بررسی کنیم تاثیر تیروئید بر مصرف انرژی فعالیت غیرورزشی یا NEAT  است.

مصرف انرژی فعالیت غیرورزشی می‌تواند بسیار متفاوت باشد و از ۱۵ تا ۵۰ درصد از کل کالری روزانه‌ی ما را تشکیل می‌دهد که دلیل آن متفاوت بودن فعالیت‌های روزانه در افراد مختلف است. تمام فعالیت‌هایی که شما در طول روز انجام می‌دهید هم خود آگاه مانند راه رفتن، ایستادن و ... و هم ناخودآگاه مثل پلک زدن، تایپ کردن و ... را شامل می‌شود.

حال بیایید تا تاثیر تیروئید بر NEAT را نیز بررسی کنیم:

 تحقیقاتی که این موضوع را بررسی می‌کنند کمیاب هستند با این وجود خستگی و بی‌حالی از شایع‌ترین علائم کم کاری تیروئید در بزرگسالان است که این بی‌حالی می‌تواند بر کالری روزانه‌ی مصرف شده ما تأثیر بگذارد، فرض کنید فردی به دلیل خستگی فعالیت کمتری می‌کند و در نتیجه NEAT کمتری خواهد داشت و نهایتاً کالری کمتری هم در روز مصرف خواهد کرد.

در یک مطالعه میزان فعالیت برخی زنان سالم و زنان مبتلا به کم‌کاری تیروئید را بررسی و مقایسه کرد که نتایج آن را برای شما توضیح می‌دهیم. همونطور که در عکس پایین می‌بینید اختلاف کل کالری مصرف شده بین دو گروه ۶۹ کالری بود که معنادار نبود اما احتمالاً باید در رژیم افراد مبتلا به تیروئید لحاظ شود تا مشکل در روند کاهش وزن آن‌ها پیش نیاید.   

تفاوت‌های دیگر که بین دو گروه معنی‌دار بود زمان فعالیت بدنی و تعداد قدم‌ها بود که هر دو در گروه افراد سالم بیشتر بود، همانطور که در عکس می‌بینید گروه سالم در تمام فعالیت‌های بدنی بهتر عمل کرد و این نیز نشان می‌دهد که سطح فعالیت بدنی کمتر در افراد مبتلا به تیروئید نیز می‌تواند بر کالری مصرفی و ابتلا به اضافه وزن و چاقی آنها تأثیر بگذارد.

نتیجه‌گیری نهایی: